Odbiorcy
Posiadający piece przemysłowe:
- Cementownie
- Cegielnie
- Kruszywa Lekkie
- Huty
Posiadający piece energetyczne:
- Ciepłownie, elektrociepłownie, elektrownie
- Spalarnie
- Pirolizatorownie
- Stosujący recykling
- Stosujący przetwórstwo i przetwarzanie odpadów
- Możliwości odbiorców ostatecznych
Cementownie stanowią jedne z najważniejszych zakładów mogących być potencjalnymi zakładami przetwórstwa odpadów. Wynika to z faktu, że w Polsce praktycznie nie istnieją profesjonalne zakłady unieszkodliwiania odpadów i wy-budowane specjalnie do tego celu. Jednocześnie w naszym kraju istnieje kilkanaście cementowni, które eksploatują piece pracujące w temperaturze ok. 1400 oC. Jest to temperatura umożliwiająca rozłożenie praktycznie wszystkich substancji i związków chemicznych. Oznacza to skuteczną i absolutną likwidację wszelkich odpadów oraz wbudowanie ich w strukturę krystaliczną klinkieru, szczególnie metali ciężkich. Wszystko to powoduje, że w piecach cementowych można unieszkodliwiać skutecznie prawie wszystkie odpady organiczne (po ich uprzed-nim przygotowaniu) oraz nieorganiczne zawierające metale ciężkie.Polskie cementownie produkują rocznie ok. 10-16 mln ton cementu, co przy 1,5% dodatku odpadów umożliwia przynajmniej teoretycznie unieszkodliwienie tą metodą ok.150 tysięcy ton odpadów na rok. Pomimo zalecania unieszkodliwiania odpadów w piecach cementowych, w powszechnym stosowaniu tej metody istnieje kilka ograniczeń :
- brak finansowego zainteresowania zarządów cementowni tą formą zwiększania sprzedaży. Dla cementowni przychody z unieszkodliwiania odpadów są marginalne, co przy wymogach szczególnych w postępowaniu z odpadami niebezpiecznymi nie stanowi wystarczającej zachęty. Korzystniej jest realizować taką formę unieszkodliwiania odpadów w cementowni za pośrednictwem spółek, które dysponować będą umową użyczenia pieca, i które będą sprawować kłopotliwy nadzór monitorowania procesu
- brak stosownych zezwoleń umożliwiających realizację unieszkodliwiania odpadów w piecach cementowych, co wynika z oporów zarządów cementowni jak też urzędników wydających decyzję
duże koszty wykonania badań i analiz dopuszczających unieszkodliwianie danego odpadu tą metodą.
Cegielnie mogą wykorzystywać odpady przemysłowe w bardzo ograniczonym zakresie. Temperatury wypalania cegieł wynoszą około 900 oC i są niewystarczające do skutecznego likwidowania większości odpadów. W ubiegłych latach były podejmowane liczne próby wbudowywania w cegłę i wyroby ceramiczne odpadów pogalwanicznych. Metoda ta nie przyniosła spodziewanych rezultatów gdyż metale te były zbyt łatwo wypłukiwane z wyrobów przez wodę.
Jedynie wyroby ceramiczne, takie jak szkło i porcelana mogą skutecznie wiązać metale ciężkie gdyż są wytapiane i wypalane w temperaturach nawet do 1500 stopni C. Jednakże z uwagi na walory estetyczne tych wyrobów dodatek do nich odpadów jest praktycznie niemożliwy. W unieszkodliwianiu innych odpadów np. zawierających związki organiczne metody te nie znalazły zastosowania.
W Polsce istnieją dwa zakłady produkujące tzw. kruszywa lekkie . Jest to produkt uzyskiwany z gliny, którą poddaje się spienieniu w trakcie wypala-nia przez co przyjmuje on strukturę pumeksu. Temperatura wypalania kru-szyw lekkich wynosi 1200 oC a więc jest zbliżona do temperatur występują-cych w cementowniach i przy produkcji materiałów ceramicznych. Efekt spienienia jest realizowany poprzez dodatek do gliny związków organicz-nych ulegających spaleniu do CO2. Mogą to być odpady np. farb, lakie-rów, emalii, chłodziw i.t.p.
Huty:
- Szkła. Mogą potencjalnie wykorzystywać odpady zawierające krzemiany, węglany oraz tlenki i sole żelaza, miedzi, niklu, kobaltu. Wynika to z faktu, że są to podstawowe surowce stosowane przy produkcji szkła. Jednakże z uwagi na walory estetyczne wyrobów szklanych ich przezroczystość i jednorodność, dodatek do nich odpadów jest praktycznie niemożliwy.
- Stali. W praktyce wykorzystują odpady stali i żelaza ale w tym przypadku odpady te są traktowane jako surowce wtórne. W zakresie innych odpadów nie stanowią potencjalnych zakładów unieszkodliwiania. W ostatnim czasie zostały podjęte próby wykorzystania pieców typu martenowskiego do likwidacji odpadów. Metoda ta polega na podawaniu odpadów na stopioną warstwę żelaza. W procesie tym zachodzi w bardzo wysokiej temperaturze szereg procesów w wyniku których związki organiczne ulegają spaleniu a pozostałości nieorganiczne przechodzą do żużla lub rozpuszczają się w stali. Wadą metody jest generowanie odpadowego żużla i duża energochłonność.
- Metali kolorowych. W praktyce wykorzystują rudy i surowce wtórne zawierające metale kolorowe. W zakresie odpadów nie stanowią potencjalnych zakładów unieszkodliwiania.
Ciepłownie, elektrociepłownie, elektrownie. Są to zakłady, które eksploatują różnego rodzaju piece spalające takie paliwa jak węgiel kamienny lub brunatny oraz ropę naftową. Wszystkie te zakłady stanowią potencjalne miejsce unieszkodliwiania odpadów. Jednakże temperatury stosowane w procesach spalania paliw wynoszące ok. 600 oC są za niskie aby skutecznie unieszkodliwiać większość odpadów. Zakłady te aby stać się skutecznymi w unieszkodliwianiu odpadów muszą w swoich systemach zainstalować dodatkowo tzw. dopalacze, które w temperaturach dużo wyższych i osiągających co najmniej 1100 st.C likwidują tak groźne substancje jak dioksyny . Duże nakłady inwestycyjne z tym związane, jak też konieczność wykonania dodatkowych drogich badań emisji ograniczają na razie taki tok unieszkodliwiania odpadów. Niemniej jednak należy brać po uwagę takie przyszłe wykorzystanie ciepłowni, elektrociepłowni i elek-trowni ponieważ dobudowanie dopalaczy i filtrów jest tańsza niż budowa nowych spalarni.
Spalarnie. Istnieją w Polsce nieliczne spalarnie odpadów innych niż niebezpieczne. Koszty spalania w takich spalarniach nie są duże. Metoda ogranicza się jedynie do niektórych grup odpadów, które w procesie spalania nie wytwarzają dioksyn.
Spalarnię odpadów niebezpiecznych występują jeszcze rzadziej. Dlatego warto zwrócić uwagę na spalarnię odpadów niebezpiecznych, która należy do członka naszego Stowarzyszenia firmy: eko-top.rze.pl z Rzeszowa.
Pirolizatorownie. Pirolizę stosuje kilka firm. Są to bardzo skuteczne metody unieszkodli-wiania odpadów w tym odpadów niebezpiecznych. Metoda jest jednak bardzo droga (2500 - 3000 zł / tonę netto) i wytwarza dodatkowo popioły które są odpadem niebezpiecznym i bardzo kłopotliwym, który wymaga składowania na specjalnych składowiskach.
Stosujący recykling. Obecnie w Polsce niektóre zakłady prowadzą ograniczony recykling w odniesieniu do odpadów zawierających drogie minerały lub metale i to pod własne po-trzeby. Usługi w tym zakresie są bardzo nieliczne. Jako przykład można podać Spółkę MAYA, która odbiera zużyte źródła światła i odzyskuje z nich rtęć oraz luminofory. Istnieje też kilka firm odzyskujących z materiałów fotograficznych srebro.
Stosujący przetwórstwo i przetwarzanie odpadów. W tym zakresie działalności istnieje wiele zakładów stosujących różne metody postępowania z odpadami. Można oszacować, że takich zakładów jest kilkadziesiąt. Wiele z nich prowadzi bardzo ograniczoną działalność dotyczącą jednego lub kilku różnych odpadów lub też prowadzących działalność tylko dla jednego macierzystego zakładu jako spółka stowarzyszona. Około 20 firm prowadzi działalność (świadczy usługi usuwania i unieszkodliwiania odpadów) w sposób w miarę kompleksowy i profesjonalny. Każda z tych firm realizuje swoje własne koncepcje postępowania. Nie zawsze są one poprawne lub wręcz legalne. Przykładowo wiele z tych firm unieszkodliwia odpady poprzez ich wiązanie z betonem. Metoda ta jest skuteczna tylko w odniesieniu do nielicznych odpadów. W większości przypadków beton związany z odpadami traci swoje własności mechaniczne. Dodatkowo odpady związane z betonem są z niego wypłukiwane i trafiają do środowiska. Można powiedzieć, że metoda ta jest nie etyczna.
Możliwości odbiorców ostatecznych. Możliwości aktualnie istniejących odbiorców odpadów są duże. Można je oszacować na setki tysięcy ton rocznie. Jednakże zaniedbania w zakresie racjonalnego rozwijania gospodarki odpadami w Polsce, powodują że możliwości te są tylko potencjalne.
Od kilku lat rozważa się w Polsce, możliwości wykorzystania do unieszkodliwiania niektórych grup odpadów cementowni. Problem polega na tym, że obecnie żadna cementownia nie jest polska. Cementownie te kontrolowane są głównie przez kapitał zachodni. Francuski np. cementownia Małogoszcz, kapitał irlandzki np. cementownia Ożarów, kapitał angielski cementownia Chełm czy też niemiecki np. cementownia Kujawy. Zakłady te niechętnie współpracują przy unieszkodliwianiu odpadów ponieważ polskie prawo w tym zakresie odpadów nie odpowiada normom i zasadom obowiązującym w UE. Innym hamującym czynnikiem jest skala dostaw odpadów i ich forma. Cementownie skłonne byłyby przyjmować odpady ale w dużych ilościach i jednorodne. Wynika to z konieczności utrzymywania stałych parametrów pracy pieca. Jedynie duże zakłady przetwórstwa odpadów przemysłowych mogą być w przyszłości partnerami dla cementowni.